مولفه های هوش هیجانی چیست؟
تا به حال برای شما سوال شده است که چرا برخی افراد در مدیریت احساسات و برقراری ارتباط با دیگران موفق‌تر هستند؟ راز موفقیت آن‌ها در قدرت حافظه‌شان و هوش ریاضی نیست، بلکه در هوش هیجانی آن‌هاست. هوش هیجانی، یعنی توانایی فرد در شناسایی، درک و مدیریت احساسات خود و دیگران. اما مولفه های هوش هیجانی دقیقاً چه هستند و چگونه می‌توان مولفه‌های هوش هیجانی را تقویت کرد. در این مقاله، به بررسی دقیق و جامع مولفه های هوش هیجانی خواهیم پرداخت.
در این مقاله به شما نشان خواهیم داد که چگونه با شناخت و تقویت این مولفه‌ها، می‌توانید روابط بهتری برقرار کنید، تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرید و در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود موفق‌تر باشید.
هوش هیجانی چیست؟
تعاریف فراوانی در مورد هوش هیجانی وجود دارد اما به زبانی ساده هوش هیجانی بعنی توانایی درک و مدیریت احساسات خود و دیگران. در سال‌های اخیر هوش هیجانی مورد اهمیت قرار گرفته زیرا تحقیقات نشان داده که هوش هیجانی از هوش عقلی تاثیر بیشتری در موفقیت دارد. اگر نیاز دارید تا در مورد هوش هیجانی اطلاع بیشتری داشته باشید به مقاله هوش هیجانی چیست؟ مراجعه نمایید.
اهمیت هوش هیجانی
هوش هیجانی و مولفه های آن تقریبا بر کل زندگی تاثیر گذار هستند اما ما در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم. اهمیت هوش هیجانی:
پیشرفت تحصیلی؛ هوش هیجانی با تسهیل و یاری در مدیریت استرس، باعث افزایش تمرکز، بهبود روابط با همکلاسی‌ها و معلمان، منجر به پیشرفت تحصیلی می‌شود.
محیط کاری؛ افرادی که دارای خوش هیجانی بالا هستند ارتباطات موثرتر، رهبری بهتری خواهند داشت و همچنین تعارضات را مناسب‌تر مدیریت می‌کنند.
سلامت جسمی؛ استرس، اضطراب و خشم عواملی موثر بر سلامت جسمی هستند که هوش هیجانی به مدیریت هر چه بهتر این موارد کمک می‌کند. همچنین به طور معمول افراد دارای هوش هیجانی بالا، سبک زندگی سالم‌تری دارند.
سلامت روانی؛ هوش هیجانی با کمک به مدیریت احساسات و افزایش خودآگاهی، به بهبود سلامت روان و کاهش علائم اختلالات روانی کمک می‌کند.
روابط؛ هوش هیجانی با تقویت مهارت‌های ارتباطی، همدلی و ایجاد روابط صمیمانه، به بهبود روابط بین فردی کمک می‌کند.
مولفه های هوش هیجانی کدام‌اند؟
پیتر سالاووی و جان مایر اولین افرادی هستند که از اصطلاح هوش هیجانی در مقاله خود (در مجله Imagination, Cognition, and Personality در سال ۱۹۹۰) استفاده کردند. سپس در سال‌های بعد دنیل گلمن در کتاب خود «هوش هیجانی چرا می تواند مهمتر از IQ باشد» از این اصطلاح استفاده کرد. ما در ادامه به معرفی ۵ مولفه هوش هیجانی دنیل گلمن اشاره می‌کنیم. شما با شناخت این پنج مولفه هوش هیجانی و سپاس تمرین می‌توانید هوش هیجانی خود را تقویت نمایید. مولفه های هوش هیجانی:
خود آگاهی
اولین مولفه هوش هیجانی خودآگاهی است. خودآگاهی یعنی توانایی تشخیص دقیق احساسات خود و درک اینکه این احساسات چگونه بر افکار و رفتار ما تاثیر گذار هستند که یکی از مهم ترین مولفه های هوش هیجانی است.
برای دست‌یابی به خودآگاهی باید احساسات خود را زیر نظر داشته باشید. همچنین باید واکنش‌های خود را نسبت به موقعیت‌های مختلف و تغییرات احساسی خود دنبال کرده و آن‌ها را برای خود معنی دار کنید.
افرادی که خودآگاهی بالایی دارند، به نقاط قوت و ضعف خود آگاه هستند و می‌توانند به صورت واقع‌بینانه به خود نگاه کنند. افراد با خودآگاهی بالا مشتاق به یادگیری و اطلاعات جدید هستند و از ازتباطات خود با دیگران درس‌هایی را فرا می‌گیرند. شوخ طبعی و مزاح یکی از نشانه‌های خودآگاهی بالا و هوش هیجانی بالاست، زیرا افراد شوخ طبع به خود و توانایی‌های خود اعتماد دارند.
با خودآگاهی رهبران تصمیمات خوبی خواهند گرفت و در بحران‌ها، با کنترل هیجانات بهترین راه حل را انتخاب می‌کنند.
عناصر خودآگاهی
خودآگاهی که یکی از مولفه های هوش هیجانی است عناصری دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم. عناصر خودآگاهی:
- عزت نفس: اطمینان و باور به ارزشمندی خود.
- خودآگاهی عاطفی: توانایی افراد در درک صحیح احساسات و نحوه مقابله یا رفتار براساس احساسات.
- استقلال عاطفی: توانایی تصیمیم‌گیری براساس احساسات و افکار خود بدون تاثیرپذیری از دیگران.
- خود ابرازی: توانایی ابراز احساسات و افکار بدون ترس و تهدید دیگران.
برای مطالعه بیشتر در خصوص خودآگاهی که یک مولفه هوش هیجانی است به مقاله … مراجعه نمایید.
خود تنظیمی یا خود مدیریتی
دومین مولفه هوش هیجانی خود تنظیمی یا خود مدیریتی است. خود تنظیمی یا خود مدیریتی یعنی کنترل احساسات و مدیریت رفتارهای خود که یکی از مهم ترین مولفه های هوش هیجانی است.
برای داشتن هوش هیجانی مناسب باید علاوه بر شناخت احساسات خود، باید متوجه باشید که چگونه این احساسات را مدیریت و تنظیم کنید. خودتنظیمی یا خود مدیریتی به این معنا نیست که هیچ احساسی را بروز ندهید بلکه به این معناست که هر احساس را در چه زمانی و مکانی بروز دهید. خود تنظیمی یا خود مدیریتی که یکی از مولفه های هوش هیجانی است به افراد کمک می‌کند تا در مواجهه با موقعیت‌های مختلف و چالش برانگیز، پاسخ‌های مناسب و سازنده‌ای از خود نشان دهند.
خودتنظیمی یعنی درک مهم بودن مکث داشتن بین احساس و واکنش نسبت به آن
تکنیک‌های بالا بردن خودتنظیمی یا خود مدیریتی
افراد با خودتنظیمی بالا، منعطف هستند و به خوبی با تغییر سازگار می‌شوند. تکنیک‌های بالا بردن خودتنظیمی یا خود مدیریتی:
- نگاه کردن به چالش‌ها به عنوان یک فرصت
- مهارت های تحمل اضطراب را بالا ببرید
- تعیین اهداف واقع‌بینانه به شما کمک می‌کند تا احساس موفقیت بیشتری را تجربه کرده و واکنش‌های مناسبی از خود بروز دهید.
برای مطالعه بیشتر در خصوص خود تنظیمی یا خود مدیریتی که یک مولفه هوش هیجانی است به مقاله … مراجعه نمایید.
خودانگیزگی یا انگیزش
سومین مولفه هوش هیجانی خودانگیزگی است. خودانگیزگی یا انگیزش یعنی ایجاد انگیزه درونی و هدایت خود به سمت اهداف که یکی از مهم ترین مولفه های هوش هیجانی است.
انگیزه؛ نیروی محرکه‌ای است که ما را به سمت جلو می‌راند و به ما یاری می‌دهد تا به خواسته‌های خود برسیم. اهداف مشخص و نگرش مثبت، پیش نیاز ایجاد انگیزه هستند. افراد دارای خود انگیزی یا انگیزش بالا، توانایی ایجاد اهداف معناداری برای خود هستند با این کار انگیزه درونی آن‌ها بالا رفته و تلاش بیشتری خواهند داشت. انسان به طور طبیعی نسبت به هر چیزی نگرش مثبت و منفی دارد اما با تمرین می‌تواند میزان نگرش مثبت را بیشتر کند. یکی از بهترین کارها برای وارد نشدن نگرش منفی به ذهن این است که از وجود آن‌ها آگاه شده و همان زمان با نگرش مثبت جایگزین شوند. افراد با خودانگیزگی بالا بیشتر مرد عمل هستند.
افراد با خودانگیزگی بالا، توسط مواردی فراتر از پاداش بیرونی مانند شهرت، موارد مالی و تحسین و تشویق برانگیخته می‌شوند، زیرا به دنبال پاداش درونی هستند.
برای مطالعه بیشتر در خصوص خودانگیزگی یا انگیزش که یک مولفه هوش هیجانی است به مقاله … مراجعه نمایید.
همدلی
چهارمین مولفه هوش هیجانی همدلی است. همدلی یعنی درک احساسات دیگران و همدلی با آن‌ها که یکی از مهم ترین مولفه های هوش هیجانی است.
همدلی، میان انسان‌ها پل ارتباطی برقرار می‌کند و تسهیل‌گر ایجاد رابطه‌های عمیق و معنادار است. همدلی به زبان ساده یعنی قرار دادن خود در جایگاه فردی دیگر و دیدن جهان از دیدگاه اوست. این توانایی به ما کمک می‌کند تا احساسات دیگران را درک کنیم، حتی اگر با ما متفاوت باشند. همدلی فراتر از همدردی است و شامل درک عمیق از تجربه‌های دیگران می‌شود. همدلی فراتر از درک احساسات و تجربه عمیق است، بلکه باید بتوانیم واکنش مناسب نیز داشته باشیم.
همدلی یعنی راه رفتن با کفش‌های فرد مقابل (کارل راجرز)
همدلی شامل دو جنبه است:
شناخت عاطفی: توانایی درک و شناسایی احساسات دیگران. همدلی عاطفی: توانایی درک و احساس کردن آنچه که دیگران تجربه می‌کنند.
برای مطالعه بیشتر در خصوص همدلی که یک مولفه هوش هیجانی است به مقاله … مراجعه نمایید.
مهارت اجتماعی
پنجمین مولفه هوش هیجانی مهارت اجتماعی است. مهارت اجتماعی یعنی کنترل احساسات و مدیریت رفتارهای خود که یکی از مهم ترین مولفه های هوش هیجانی است.
مهارت های اجتماعی، شامل طیف گسترده‌ای از توانایی‌ها می‌شود، از جمله گوش دادن فعال، بیان موثر افکار و احساسات، حل تعارضات و همکاری با دیگران. یکی از عوامل موثر ادامه دار شدن هر رابطه‌ای مهارت اجتماعی است و افراد دارای هوش هیجانی بالا به خوبی توانایی حفظ رابطه‌های خود را دارند. با این مهارت افراد می‌توانند متوجه شوند که چقدر می‌توانند روابط اجتماعی خوبی را آغاز کرده و به آن عمق داده و حفظ کنند و همچنین تاثیرگذار باشند.
مولفه های مهارت اجتماعی
- مسئولیت پذیری؛
- روابط بین فردی؛
برای مطالعه بیشتر در خصوص مهارت اجتماعی که یک مولفه هوش هیجانی است به مقاله … مراجعه نمایید.
هر یک از این مولفه های هوش هیجانی که به آن‌ها اشاره کرده‌ایم در زندگی فردی، کاری و حتی تحصیلی ما نقش مهمی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، خودآگاهی به ما کمک می‌کند تا نقاط قوت خود را تقویت کنیم و بر روی بهبود نقاط ضعف خود تمرکز کنیم. خودتنظیمی به ما کمک می‌کند تا در شرایط دشوار آرامش خود را حفظ کنیم و تصمیمات بهتری بگیریم. انگیزش به ما کمک می‌کند تا به اهداف خود برسیم و همدلی و مهارت‌های اجتماعی به ما کمک می‌کنند تا روابط قوی‌تر و مؤثرتر برقرار کنیم.
نشانه‌های هوش هیجانی بالا
افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند نشانه‌هایی دارند که در ادامه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم. نشانه‌های هوش هیجانی بالا:
- کنجکاوی برای موقعیت‌ها و افراد جدید. افراد با هوش هیجانی بالا تمایل زیادی دارند تا سوال بپرسند و با موقعیت‌ها و افراد جدید آشنا شوند.
- افراد با هوش هیجانی بالا توانایی رهبری بالایی دارند.
- به موقع نه می‌گویند. افراد با هوش هیجانی بالا می‌دانند چه زمانی باید بله بگویند و چه زمانی نه بگویند.
- نقاط قوت و ضعف خود را به خوبی می‌شناسند.
- افراد با هوش هیجانی بالا تمرکز خوبی دارند.
همچنین می‌توانید برای مطالعه بیشتر در مورد نشانه‌های هوش هیجانی بالا به مقاله … مراجعه نمایید.
مزایا و معایب هوش هیجانی بالا
هوش هیجانی بالا مزایای فراوانی دارد که از آن‌ها می‌توان به بهبود روابط اجتماعی و مدیریت بهتر استرس اشاره کرد. با این حال، باید به معایب این ویژگی نیز توجه داشت و به دنبال تعادل میان احساسات خود و دیگران بود.
مزایای هوش هیجانی بالا
- رهبری مؤثر: یکی از ویژگی‌های به شدت مهم در رهبری توانایی شناسایی احساسات افراد است با هوش هیجانی بالا به راحتی می‌توان به این مهم دست پیدا کرد.
- تصمیم‌گیری بهتر: زمانی که احساس و منطق در زمان تصمیم‌گیری ترکیب شوند به انتخاب‌های مناسبی منجر می‌شود.
- بهبود روابط اجتماعی: افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند ارتباطات موثرتری با دیگران برقرار می‌کنند.
- مدیریت استرس: توانایی شناسایی و مدیریت هیجانات خود و دیگران به کاهش استرس و افزایش سلامت روانی کمک می‌کند.
معایب هوش هیجانی بالا
-
احساساتی بودن زیاد: افراد با هوش هیجانی بالا ممکن است به کرات تحت تأثیر هیجانات خود و دیگران قرار بگیرند.
- خستگی عاطفی: زمانی که افراد به طور مدام تحت هیجانات و به خصوص فشارهای هیجانی قرار گیرند خستگی و فرسودگی عاطفی برای آن‌ها پیش می‌آید.
-
مشکلات در تعیین مرزها: این افراد ممکن با وابستگی شدید به دیگران مرز‌های عاطفی خود را به خوبی حفظ نکنند.
نشانه های هوش هیجانی پایین
هوش هیجانی پایین یعنی عدم توانایی در درک احساسات خود و دیگران و عدم استفاده صحیح از اطلاعات برای رفتار مناسب. هوش هیجانی پایین ممکن است خود را با نشانه‌هایی نمایش دهد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. نشانه های هوش هیجانی پایین:
- افراد با هوش هیجانی بالا می‌خواهند در هر موقعیتی برنده شوند.
- این افراد نسبت به هیجانات دیگران غافل هستند.
- رفتار آن‌ها به دور از احساس هست.
- به شدت دیگران را سرزنش می‌کنند.
- در اظهار نظر و به عهده گرفتن مسئولیت در موقعیت‌های مختلف مشکل دارند.
- این افراد نمی‌توانند به راحتی انتقادها را بپذیرند.
- در بیان ایده‌های خود دچار مشکل می‌شوند.
همچنین می‌توانید برای مطالعه بیشتر در مورد نشانه‌های هوش هیجانی پایین به مقاله … مراجعه نمایید.
حامی کوچ؛ همدم مسیر رشد شما
دنیل گلمن؛ خودآگاهی، خودتنظیمی، انگیزش و مهارت‌های اجتماعی را به عنوان مولفه‌های اصلی هوش هیجانی معرفی کرده است. آگاهی از هیجانات خود، کنترل هیجانات، تطبیق پذیری، جهت‌گیری، چشم انداز مثبت، موفقیت، نفوذ، همدلی، مدیریت، کارگروهی، آگاهی سازمانی و رهبری الهام بخش نیز ۱۲ مولفه فرعی هوش هیجانی از نگاه دنیل گلمن هستند.
از نگاه بار آن هوش هیجانی مولفه‌های درون فردی، مولفه‌های بین فردی، مولفه سازگاری، مولفه‌های تصمیم‌گیری و کنترل استرس و مولفه‌های خلق عمومی است که هر کدام دارای زیر مولفه‌هایی می‌باشند.
دیدگاهتان را بنویسید